آرامگاه شیخ مغربی

لزوم توجه به مقبره محمد شیرین مغربی

باز نشر:

در استهبان آرامگاهی است مشهور به مغربی و در محوطه مدرسه‌ای با همین نام قرار دارد. شباهت این بنا با آرامگاه حافظ شیرازی کاملا مشهود است. این مقبره در سال 1337 خورشیدی ساخته شده است. بر روی سنگ قبر «مغربی» و در حاشیه این جملات نوشته شده است:

«مولانا شیخ محمد شیرین مغربی از فحول موحدین که با شاهرخ ابن تیمور معاصر بوده و با کمال خجندی ملاقات نموده است.حضرت مولانا محمد شیرین، مرید شیخ اسماعیل سمنانی و او مرید شیخ عبدالرحمان اسفراینی است که خرقه از جناب شیخ محی الدین اعرابی پوشیده و به طریق توحید کوشیده، مولدش قریهٔ نائین، عمرش 60 سال، تاریخ وفات ایشان 809 ه.ق، دیوانش مشهور و مغربی تخلصش بوده است.»

رضا قلی خان در مجمع الفصحاء درباره مغربی چنین می‌گوید: «مذهبش وحدت وجود است و مشربش لذت شهود، و به جز یک معنی در همه گفتارش نتوان یافت. ترجیعات و غزلیاتش همه مشحون به حقایق توحید است.»

مقبرهٔ این شاعر و عارف بزرگ در ورودی مدرسهٔ مغربی که از قدیمی ترین مدارس استهبان است، قرار دارد و متاسفانه به دلیل ساخت دیوار و سر در این مدرسه (پس از نوسازی مدرسه) منظر این بنای تاریخی مخدوش گردیده است. در ابتدای ساخت بنا، درختان سرو زیبایی دور تا دور بنا کاشته شده اند که زیبایی این آرامگاه را دوچندان کرده است، اما متاسفانه تعدادی درخت و درختچه به باغچه ها اضافه گردیده که علاوه بر تاثیر بر زیبایی بصری بنا، ریشه های آن ها می تواند فرسودگی پله ها، ستون ها و سنگ مزار را در پی داشته باشد. امید است مسئولان اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اقدامی عاجل را در برنامه خود داشته باشند.

غزل زیر از «شیخ مغربی»* است که بر روی سنگ مزارش نقر گردیده است:

بیا بر چشم عاشق کن تجلّی روی زیبا را
که جز وامق نداند کس، کمال حسن عذرا را
به صحرای دل عاشق بیا جلوه کنان بگذر
به روی عالم آرایت بیارا روی صحرا را
دمی از خلوت وحدت، تماشا را به صحرا شو
نظر با ناظران افکن، ببین اهل تماشا را
دماغ جان اهل دل، به بوی خود معطر کن
ز روی خویش نوری بخش، هر دم چشم بینا را
الا ای یوسف مسکین، ملاحت تا به کی داری
حزین یعقوب بی دل را، غمین جان زلیخا را
تو حلوا کرده ای پنهان، مگس ها گشته سرگردان
اگر جوش مگس خواهی، به صحرا آر حلوا را
الا ای ترک یغمایی! بیا جان را به یغما بر
نه دل ترک تو خواهد کرد، نی تو ترک یغما را
جهان پر شور از آن دارد، لب شیرین ترک من
که ترکان دوست می دارند، دائم شور و غوغا را
سخن با مرد صحرایی الا ای مغربی کم گو
که صحرایی نمی داند، زبان اهل دریا را

*برای دست یابی به آگاهی بیشتر در مورد این شخصیت، به کتاب "شیخ مغربی" نوشته ی استاد ارجمند محمد رضا آل ابراهیم سری بزنید.

ایران بوم

آبشار استهبان

آبشار استهبان

(عکس: رسول حاجی باقری)

حمام کزمان، زیر تیغ اداره اوقاف

نابودی آثار تاریخی در سکوت مطلق!

حمام حسینی در استهبان به حمام کزمان شهیر است.

 

1-آن گونه که محمد رضا آل ابراهیم می نویسد: "این حمام در سال ۱۲۹۰ ه.ق به متراژ ۴۰۰ متر مربع به وسیله حاج میرزا بابا (نیای خانواده سادات معزی) توسط استادان یزدی با گرته برداری از مکتب شرقی حمام سازی، البته با حفظ همه مولفه های معماری گرمابه شرقی (کویری) بنا نهاده و ساخته شده است. این حمام که در محله کزمان واقع شده، در سال ۱۳۰۸ هجری قمری توسط میرزا بابا معزی وقف گردیده است. این بنا با شماره ثبت ۲۶۶۵۶ در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است."

                               

2- آثار ملی ایران مجموعه‌ای از آثار تاریخی ایران است که به بر اساس قانون حفظ آثار ملی مصوبه ۱۳۰۹ مجلس شورای ملی، به طور رسمی ثبت شده‌اند. طبق این قانون «کلیه آثار صنعتی و ابنیه و اماکنی که تا اختتام دوره سلسله زندیه در مملکت ایران احداث شده، اعم از منقول و غیرمنقول، با رعایت ماده سه این قانون می‌توان جزء آثار ملی ایران محسوب داشت و در تحت حفاظت و نظارت دولت می‌باشد.» پس از ۲۵ سال، در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ با ثبت کاخ گلستان، ممنوعیت ثبت آثار مربوط به قاجاریه و پس از آن نیز عملا برداشته شد.

3-حمام کزمان تنها حمام باقی مانده از حمام های قدیمی استهبان است که با سبک معماری پیش گفته، ساخته شده است. دیگر گرمابه های قدیمی استهبان که تعدادشان هم کم نبود، به دلایل مختلفی از بین رفتند و فقط نامی از آن ها باقی مانده است. همانند حمام فخر، حمام کوچه شاه، حمام پنار و ... از این دست بناهای نابود شده هستند. این بنا نیز همانند بسیاری از بناهای عمومی و عام المنفعه ی قدیمی، وقف عام هستند و متولی فعلی آن ها "اداره اوقاف و امور خیریه" می باشد. حمام حسینی (حمام کزمان) چندین سال است که در سیاهه ی آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و متاسفانه  به حال خود رها شده است. ثبت پر دردسر این اثر در لیست آثار ملی که با سنگ اندازی اوقاف همراه بود، خود داستانی دارد که به جای خود به آن پرداخته خواهد شد. اما یک نکته در این جا چالش بر انگیز است و آن عدم همکاری اداره اوقاف با اداره میراث فرهنگی شهرستا ن برای مرمت و بازسازی این بنای ارزشمند است.

(روزگاری که حمام برقرار بود.)

منصور عباسپور، مسئول اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان استهبان می گوید: "پیگیری ها و مکاتباتی که مسئول قبلی اداره میراث فرهنگی استهبان انجام داده بود و اقداماتی که ما انجام دادیم، به دلیل عدم همکاری و تمایل اداره اوقاف و امور خیریه استهبان برای حفظ این بنای تاریخی و ارزشمند تا به حال بی نتیجه بوده است. حتا از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس پیشنهاد مرمت و بازسازی مشارکتی با اداره اوقاف مطرح گردیده است که باز موافقتی صورت نگرفته است."

(حمام هنوز مورد بی مهری قرار نگرفته بود.)

(رویش گیاهان در سقف حمام)

4- با نگاهی به سرنوشت کاروانسرایی که کاملا تخریب شد و پاساژی بزرگ جای آن را گرفت، این شبهه به ذهن وارد می شود که نکند اداره اوقاف طرح و نقشه ای برای تخریب و جایگزینی بنایی پول ساز به جای این حمام دارد؟!! از منظر قانون، تخریب بناها و ساختمان های تاریخی که در سیاهه میراث فرهنگی کشور ثبت شده اند، امکان پذیر نیست.

سال هاست که این حمام تاریخی به حال خود رها شده است و هیچ گونه رسیدگی در مورد آن صورت نمی گیرد. درختانی بر روی سقف این حمام رشد کرده اند و بیم آن می رود که عاملی برای تخریب آن باشند. رها شدن بنا و عدم انجام تعمیرات حداقلی، حال و روز خوبی را برای این حمام به ارمغان نیاورده است. این بنای زیبا و منحصر به فرد، قابلیت تبدیل شدن به موزه مردم شناسی، موزه کتب و اسناد خطی، چایخانه سنتی و ... را دارا می باشد. هر چند نظر کارشناسان فن نباید نادیده گرفته شود. اما در حال حاضر حفاظت و مرمت این اثر، باید مهم ترین اقدام پیش رو باشد. این حساسیت باید از سوی مردم، امام جمعه محترم، فرماندار گرامی و دیگر مسئولان شهر مورد توجه قرار گیرد. امید است با پیگیری ngoها، مسولین و همکاری اداره اوقاف شهرستان، حال و روز این بنای ارزشمند تاریخی را رو به بهبودی ببینیم.

(پشت بام حمام!)