گیاهانی که رو به انقراضند.

برداشت های بی رویه سبزی های کوهی شروع شد!

دشت ها و کوه های استهبان سرشار از گیاهانی است که از قابلیت‌های گوناگونی در زمینه‌های خوراکی، دارویی یا علوفه‌ای برخوردار هستند. کوه های استهبان از جمله مناطقی است که از نظر تنوع گیاهان به ویژه گیاهان دارویی بسیار غنی می باشد. بُن سرخ، آنغوزه، سیدَر، کَنگر، گاوزبان، بابونه، نوند مریم و ... از این نمونه گیاهانند اما متاسفانه در دهه ی اخیر برداشت های بی رویه و بهره برداری های نامناسب از این موهبت های خداوندی، برخی گونه ها را در خطر نابودی قرار داده است. هر ساله و با آغاز بهار و رویش این گیاهان ارزشمند، افراد زیادی (که چند سالی است غیر بومی ها نیز به آنها اضافه شده اند.) با ریشه کن کردن این گونه های خوراکی یا دارویی و فروش آن ها در بازار، سود فراوانی را به دست می آورند. در چند سال اخیر این برداشت ها به شدت افزایش یافته است که تاثیرات غیر قابل جبرانی را به اکوسیستم منطقه و بقای گونه ها وارد خواهد ساخت. برداشت های حریصانه ای که عمدتا هم همراه با ریشه کنی است، باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و رویشگاه این گونه ها، فرسایش خاک و به هم خوردن تعادل زنجیره غذایی خواهد شد. این ها بعضی از پیامدهایی جبران ناپذیری هستند که در حال وقوع اند.

برای کاهش این اثرات زیانبار راهکارهای مختلفی پیشنهاد شده است که می توان به نمونه های زیر اشاره کرد:

-کشت و توسعه این گیاهان در مناطق مختلف و انتقال آنها به سایر نقاط و بیان ضرورت رشد و نمو آنها در مراتع

-مسدود کردن مسیرها و جاده‌های منتهی به این مناطق در فصل بهار

-اجرای جدی‌تر قوانین موجود

-آموزش صحیح درباره چگونگی و زمان چیدن گیاهان

-بازگو کردن اهمیت این گیاهان برای اهالی منطقه

-اطلاع‌رسانی در نشریات

به دلیل استقبال بیشتر مردم از این گیاهان در طی چند سال گذشته، می‌توان با استفاده از شیوه های صحیح بهره‌برداری، آنها را با قیمت واقعی و در زمان مناسب به دست مردم رساند و یا برای پرورش این گیاهان اقدام کرد. به هر روی ادارات منابع طبیعی و محیط زیست باید بیش از پیش مترصد و مراقب عرصه های طبیعی باشند. بی تردید بسیاری از مردم و نیز گروه های زیست محیطی پشتیبان آن ها خواهند بود.

برداشت غیرقانونی آنغوزه در پناهگاه حیات وحش بختگان

عدم برنامه ریزی جامع و درست برای یک ثروت ملی در کشور

در هفته گذشته و با اقداماتی که از ماه ها پیش با تلاش رییس و محیط بانان پرتلاش اداره حفاظت محیط زیست استهبان انجام گرفته بود، چندین نفر که در تخریب انفال سابقه داشتند، مورد تعقیب این ماموران قرار گرفتند. این افراد برای برداشت "شیره آنغوزه" به منطقه پناهگاه حیات وحش بختگان آمده بودند که با توجه به کوهستانی بودن منطقه موفق به فرار شدند اما 5 موتور سیکلت آن ها توقیف گردید.

 

 

برداشت بی رویه و غیر اصولی این محصول، باعث کاهش رویش این گیاه مفید در منطقه شده است. برداشت شیره آنغوزه به این شکل است که افرادی که قصد جمع آوری شیره این گیاه را دارند، در اردیبهشت ماه گیاهان آنغوزه را در نظر گرفته و اطراف آن را با دوسنگ پهن و نازک به صورت مثلثی می پوشانند تا گیاه از تابش مستقیم نور خورشید در امان باشد.

 

 

خرداد و تیر زمان برش زدن ساقه گیاه به صورت افقی و گرد است. کار برش زنی عموما به صورت دو روز در میان انجام می گیرد و جالب اینجاست که بلافاصله پس از هر برش در عرض پنج دقیقه سطح برش خورده روی گیاه از شیره سفید انغوزه پر می شود که در فاصله دو روز شیره خشک و آماده برش مجدد می شود.

 

 

آنغوزه از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان است که طول آن گاه به دو متر می رسد و این گیاه تولیدکننده آنغوزه به نام های فارسی خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته ای بزرگ و علفی و چند ساله است. برای به دست آمدن شیره آنغوزه، بوته در انتهای ساقه بریده می شود و پس از هر بار تیغ زدن شیره آن برداشت می شود و این عمل در فصل برداشت تا 20 بار تکرار و از هر بوته به طور متوسط 50 گرم صمغ برداشت می شود. این گیاه دارویی با توجه به میزان بارندگی و سایر شرایط محیطی هر چند سال یکبار به بذردهی می رسد و بعد از بذر دهی، بوته ی آنغوزه برای همیشه خشک می شود چون در گیاه بالغ تمامی شیره پرورده برای ساختن بذر به مصرف می رسد.

متاسفانه سودآوری های کلان اقتصادی و توجه روز افزون به تجارت جهانی گیاهان دارویی، مشکلات و مسائل ناگواری را برای این منابع به وجود آورده و نسل گونه‌های گیاهی را با خطر انقراض مواجه کرده است. چرا که بخش عظیمی از تجارت مربوط به گونه های گیاهان دارویی است، که بعضا با شیوه های نادرست از طبیعت جمع آوری شده و علاوه بر اینکه به انقراض نسل گونه ها می انجامد، تنوع زیستی منطقه و جهان را نیز با خطر نابودی مواجه می سازد. استفاده مطلوب، منطقی و بهینه از این منابع که به لحاظ فناوری، بسیار کم هزینه تر و ساده تر از صنایع دارویی شیمیایی است، می‌تواند ضمن تامین بخشی از نیازهای عمده بهداشتی و درمانی جامعه از خروج مقادیر متنابهی ارز جلوگیری کرده و مانع گسترش وابستگی به بیگانگان شود. اگر چه برداشت بی رویه و خارج از قوانین این محصول موجب انقراض گونه های گیاهی با ارزش از جمله آنغوزه می شود اما مسئولان باید در راستای رسیدگی به مشکلات بهره برداران این گونه گیاهی نیز برنامه ریزی کنند تا برداشت غیر مجاز این محصول صورت نگیرد. از طرفی بهره برداران نیز باید با بذر پاشی این گیاه در فصل زمستان، به افزایش این گیاه کمک کرده و از انقراض آن پیشگیر نماید و  نهایتا درآمد خود را تثبیت کنند.
درمان اختلال های عصبی در کودکان، کاهش فشارخون، درمان بیماری های قلبی عروقی، کمک به هضم غذا، جلوگیری از حمله های هیستری، رفع درد دندان، جلوگیری از رشد میکروب، درمان سیاه سرفه، برونشیت و یبوست از جمله خواص شناخته شده آنغوزه است.